TEPAV (Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı) tarafından yayımlanan Bütçe İzleme Bülteni, 2024 yılına ilişkin gelir vergisi ödemelerinde çalışanların payındaki 5,5 puanlık artışın dikkat çekici olduğunu aktarıyor. Yüksek faiz oranları ve enflasyonun yanı sıra bazı ürünlerdeki olağanüstü fiyat artışlarının etkisiyle, 2024’te tüm gelir kategorilerinden alınan vergiler incelendiğinde, çalışanların gelir vergisi yükümlülüğünün yüzde 65,4 seviyesine çıktığı gözlemleniyor. 2023 yılında bu oran yüzde 59,9 civarındaydı.
Gelir Vergisi (beyan, geçici gelir vergisi ve basit usul hariç) ve bunun içerisinde yer alan ücretlilerden doğrudan kesilen gelir vergisi tevkifatı incelendiğinde ise oranların çok daha yüksek olduğu görülüyor. Toplam gelir vergisinin yüzde 93,4’ünü sadece ücretliler ödüyor. Tutar açısından bakıldığında, 2024 yılı için tahmin edilen 1 trilyon 527.6 milyar TL’lik gelir vergisinin 1 trilyon 426.6 milyar TL’sinin çalışanlar tarafından ödendiği belirtildi.
Bültenin yazarları Hakan Yılmaz ve Coşkun Cangöz, gelir vergisindeki gelişmeleri ve kurumlar vergisiyle ilgili durumu ele alarak, 2024’te gelir vergisi tevkifatının, bir önceki yıla göre yüzde 123 oranında bir artış kaydettiğini, kurumlar vergisinin ise yalnızca yüzde 10 artışla sınırlı kaldığını vurguladılar. Bülten içerisinde, kurumlar vergisindeki düzenlemelerin 2025 yılına ertelenmesinin, yapılandırmada önemli ölçüde gerilemelere yol açtığı, bunun sonucunda kurumlar vergisi tahsilatının GSYH’ye oranının yüzde 2 seviyelerine düştüğü, bu durumun da gelir vergisi tahsilatının altında kalmasına zemin hazırladığı belirtildi.
TEPAV bülteninde ayrıca, 2024 yılında vergi gelirlerindeki toplam yüzde 62,3 artışa, gelir vergisi tevkifatının yüzde 28,1’lik katkısının dikkat çektiği kaydediliyor. Ücretliler ve menkul kıymetlerden alınan kesintilerin toplam vergi gelirleri içinde yaklaşık yüzde 35 seviyelerini bulduğu, dolaysız vergilerin yüzde 41’inin ücretli gelir elde edenler tarafından ödendiği ifade ediliyor. Gelir vergisi tahsilatında ücretlilerin payının 2024 yılından itibaren tahmini olarak yüzde 65 seviyelerine çıkması öngörülmektedir.
Hanelere İlave Finansman Maliyeti
2024 yılı vergi gelişmelerinde özellikle tüketici kredilerinin ve BSMV (Banka Sigorta Muameleleri Vergisi) artışlarının kredi genişlemesi üzerindeki etkilerine dikkat çekildi. Bu durum, hem işletmeler hem de haneler için önemli bir ilave finansman maliyetine yol açmakta ve dolayısıyla vergide adalet ilkesini sorgulayan bir politika uygulamasına dönüşmektedir.
Hizmet Alımlarında Ödenek Aşıldı
TEPAV Bütçe İzleme Bülteni’nde, 2024 yılı bütçe harcamalarının yüzde 63,6 oranında arttığı belirtiliyor. Başlangıç bütçesinin 312 milyar TL, Orta Vadeli Program (OVP) bütçesinin ise 436 milyar TL altında kaldığı ifade edilmekte. Özellikle cari transferlerle sermaye transferleri kalemlerinin, ödenekten daha düşük gider yaptığı, buna karşılık mal ve hizmet alımlarında ödeneğin aşıldığı vurgulanmaktadır. Harcamalardaki reel artışın büyük ölçüde deprem kaynaklı olduğu aktarılıyor. Ek olarak, cari transfer içerisinde 2016 milyar TL’lik enerji ağırlıklı KİT (Kamu İktisadi Teşebbüsü) görev zararlarının etkisi göz önünde bulunduruluyor. Enflasyonun etk
