6289 sayılı Kanun ile Türkiye’de ilk af düzenlemesi gerçekleşmişti.
2022 yılında yayımlanan 7417 sayılı Kanun ile bu uygulama bir kez daha gündeme gelmiştir.
Daire: 6
Karar Tarihi: 16.01.2025
Karar No: 968
İlam No: 36
Madde No: 1
Kamu İdaresi Türü
Hesap Yılı: 2023
Sosyal Denge Tazminatı
Dosya kapsamındaki bilgi ve belgelerin incelenmesi sonrası;
…. Belediyesi ile …. Sendikası (….) arasında yapılan Sosyal Denge Sözleşmeleri çerçevesinde, 2023 yılında Belediyede çalışan memurlar ve sözleşmeli personele yasal sınırları aşan bir sosyal denge tazminatı ödemesi yapıldığı tespit edilmiştir.
30.06.1989 tarihli ve 20211 Mükerrer sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararname’nin Ek 15’inci maddesinde, “Belediyeler ve bağlı kuruluşları ile il özel idarelerinin kadro ve pozisyonlarında çalışan kamu görevlilerine sosyal denge tazminatı ödenebilir. Bu tazminatın aylık tutarı, 4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları ve Toplu Sözleşme Kanunu’na göre belirlenen tavan tutarı aşmamak kaydıyla, ilgili belediye ve il özel idaresi ile en çok üye bulunduran sendika arasında yapılan sözleşme ile belirlenir.” denilmektedir.
4688 Sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları ve Toplu Sözleşme Kanunu’nda;
“Mahalli İdarelerde Sözleşme İmzalanması” başlıklı 32’nci maddesinde, “375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin ek 15 inci maddesi hükümleri çerçevesinde sosyal denge tazminatının ödenmesine belediyelerde başkanın veya il özel idaresinde valinin teklifi üzerine karar verilecektir. Bu bağlamda, tazminat tutarını belirlemek için ilgili mahalli idarede en çok üyeye sahip sendikanın temsilcisi ile belediye başkanı ile vali arasında sözleşme yapılabilir.” denilmektedir.
Aynı zamanda Geçici 14’üncü maddesinde, “15/03/2012 tarihinden önce 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararname’nin ek 15’inci maddesi kapsamındaki idareler ile ilgili sendikalar arasında imzalanan sözleşmelerin uygulanmasına devam edilebilir.” ifadeleri yer almakta olup, bu sözleşmelerin uygulanmasına devam edilen dönem için yeni sözleşmeler yapılamayacağı vurgulanmaktadır. Ancak 31/12/2015 tarihinden önce sona eren sözleşmeler, yeni sözleşmeye tabi tutulabilir. Bu tür sözleşmelerde belirlenen tavan tutarın, ilgili personele yapılan ortalama ödemenin altında kalması durumunda ise belirleme yapılabilir.
Bu çerçevede, sosyal denge tazminatının ödenebilecek aylık tavan tutarı, 4688 sayılı Kanun çerçevesinde belirlenen tavanı geçmemektedir.
…. Belediyesi ile …. arasında imzalanan ve …. tarihine kadar yürürlükte olan Toplu İş Sözleşmesi’nin;
“İyileştirme Yardımı” başlıklı 23’üncü maddesinde;
“23.1. Sosyal Denge Tazminatı (SDS) yardımı:
Belediye çalışanlarına aylık memur maaş katsayısı X …. %120 olarak belirlenen tutarda SDS yardımı ödemesi yapılır.
23.2. Sosyal Yardımlar:
Bu yardımlar, 23.1’de belirlenen SDS yardımı miktarına göre oranlanır ve belirtilen tutar üzerinden ödeme yapılır.
a) Ramazan Bayramında, bayramdan en az 10 gün önce %…. oranında SDS yardımı yapılır.
b) Kurban Bayramında, bayramdan en az 10 gün önce %…. oranında SDS yardımı yapılır.
c) Her yıl Eylül ayında eğitime destek amaçlı….
3. Kendi veya eşinin doğum yapması durumunda %…. oranında SDS yardımı yapılır.
4. Kendisi veya çocuklarının resmi bir nikâh ile evlenmesi halinde %…. oranında SDS yardımı yapılır.
5. Kendisi, eşi, çocukları veya anne-babalarının vefatında %…. oranında SDS yardımı yapılır.
6. Meydana gelen doğal afetler nedeniyle zarar görenlere belirli şartlar altında SDS yardımı yapılır.
….
23.3. Diğer Hususlar:
a) 5393 Sayılı Belediye Kanunun 49. Maddesine göre çalıştırılan sözleşmeli personele, belirlenen oran üzerinden SDS yardımı yapılacaktır.
b) Ödemeler NET olarak yapılacaktır.
c) Diğer kamu kurumlarına yapılan geçici görevlendirmelerde belirtilen yardımlardan yararlanılamaz.
ç) 06.02.2023 tarihinde Kahramanmaraş’ta meydana gelen depreme göndermelerle ilgili özel ödüller belirlenmiştir.” ifadeleri bulunmaktadır.
Belediye ile adı geçen sendika arasında imzalanan ve … tarihlerinde yürürlükte olan Toplu İş Sözleşmesi çerçevesinde iyileştirme yardımı ve sosyal yardımlar yenilendi ve protokolde vefat eden çalışanlar için 5,000 TL ölüm yardımı kararlaştırıldı.
Mevzuat ve açıklamalar doğrultusunda sosyal denge tazminatının tavan tutarının en yüksek Devlet memuru aylığının (ek gösterge dahil) %120’sini geçemeyeceği belirtilmiştir. Ancak, 2023 yılında Belediye bünyesindeki memur ve sözleşmeli personele bu tavan tutarın üzerinde sosyal denge tazminatı ödenmesi yoluyla …. TL kamu zararı oluşturulmuştur.
Sorumlular, 4688 sayılı Kanun’un 32’nci maddesinde belirtilen düzenlemede herhangi bir alt veya üst sınır ve taban ya da tavan uygulamasına yer verilmediğini açıklasalar da, sözleşmelerin ödemeleri açısından mevzuat çerçevesinde belirli sınırların söz konusu olduğu unutulmamalıdır. 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararname’nin Ek 15’inci maddesi ve 4688 sayılı Kanun hükümleri bunu açıkça ortaya koymaktadır.
Sorumluların anlaşmaları ve 4688 sayılı Kanun’daki düzenlemeler göz önüne alındığında; sosyal denge tazminatının tavanı açıkça belirlenmiştir ve bu sınırın aşılmasına izin verilmemektedir.
Yapılan incelemeler sonucunda, …. Belediyesi ile …. arasında imzalanan sözleşmelere dayanan ödemelerin hukuka uygun olmadığı sonucuna ulaşılmıştır.
Kamu zararının sorumluluğu açısından şu değerlendirmeler yapılmıştır;
Üst yöneticinin sorumluluğu bağlamında; 5018 sayılı Kanun’un “Üst Yöneticiler” başlıklı 11’inci maddesinde, üst yöneticilere, kaynakların etkili, ekonomik ve verimli bir şekilde kullanımı sorumluluğu yüklenmiştir.
5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 37’nci maddesi, Belediye başkanının yetkilerini belirlemekte ve sorumluluklarını tanımlamaktadır.
Üst yönetici ve diğer imza atanların sorumluluğuna ilişkin değerlendirmelerin, 5018 sayılı Kanun kapsamında yürütüleceği ifade edilmektedir.
Anayasa’nın 90’ıncı maddesi gereği imzalanan uluslararası sözleşmelerin iç hukukla çelişmemesi gerektiği belirtildiği için, bu süreç de önem arz etmektedir.
Kamu zararlarının saptanmasında, 5018 sayılı Kanun’un 71’inci maddesi, kamu görevlilerinin ihmallerinden kaynaklanabilecek durumları da kapsamaktadır. Bu maddeler göz önünde bulundurulduğunda, …. Belediyesi ile …. arasında yapılan sözleşme ve buna bağlı ödemeler kamu zararının doğmasına yol açmıştır.
Bu doğrultuda, yapılan ödemeler dolayısıyla oluşan kamu zararının miktarı ve sorumlu kişilerin adları şu şekilde belirlenmiştir…
…. TL’lik kamu zararının; …. TL’sinin üst yönetici …., harcama yetkilisi …., gerçekleştirme görevlisi …. ile diğer sorumlular tarafından karşılanması gerekmektedir; ihtilaf halinde yargı yolunun açık olduğu belirtilmektedir.
