Hava Trafik Kontrolörü Lisans ve Derecelendirme Yönetmeliği (SHY ATCO), Türkiye’de hava trafiğinin emniyetli, düzenli ve hızlı akışını sağlamak amacıyla ortaya konulmuş bir düzenlemedir. Bu düzenleme, kontrolörlerin sağlık, eğitim ve uzmanlık koşullarını belirlemekte ve kontrolörlerin lisans, sertifika, yenileme ve iptal süreçlerini kapsamaktadır.
Düzenlemenin temel amacı, sivil hava trafik kontrol hizmetlerinin etkinliği ve emniyet standartlarının geliştirilmesi için gerekli esasların oluşturulmasıdır (MADDE 1). Yönetmelik, Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü, sivil hava trafik kontrol hizmetlerindeki hava trafik kontrolörlüğü için lisans ve sertifika alacak tüm bireyleri kapsayacak şekilde düzenlenmiştir (MADDE 2). Ayrıca, Türk Sivil Havacılık Kanunu ve uluslararası sözleşmelere dayanmaktadır (MADDE 3).
Yönetmelikte yer alan temel terimler ve tanımlar (MADDE 4), hava trafik kontrolörlerinin görev tanımlarını ve sorumluluklarını belirler. Örneğin; Asistan hava trafik kontrolörü, lisansa sahip olan ancak derecesi bulunmayan bir personeldir. Hava trafik kontrol hizmetinin amacı, hava araçlarının çarpışmalarını önleyerek düzenli hava akışını sağlarken, bu süreçte hava trafik kontrolörleri önemli bir role sahiptir.
Genel Müdürlüğün görev ve sorumlulukları (İKİNCİ BÖLÜM) arasında hava trafik kontrolörlerinin seçim, eğitim, lisans, yabancı dil yeterliliği, sağlık, derecelendirme ve kayıtların muhafazası işlemlerinin denetimi yer almaktadır (MADDE 5). Hava trafik kontrolörlerinin lisansını düzenleme, yeterliliklerinin izlemesi ve sağlık durumlarını kontrol etme gibi sorumlulukları da bulunmaktadır.
Hava seyrüsefer hizmet sağlayıcısının da aynı şekilde görevleri vardır. İlgili personelin mesleki yeterliliğinin devamını sağlamak, gerekli belgelerin sağlaması gibi yükümlülükleri vardır (MADDE 13). Bunun yanında, hava trafik kontrol hizmeti veren personelin yeterliliklerini periyodik olarak değerlendirmeleri de zorunludur (MADDE 15).
Ayrıca, hava trafik kontrolörleri için belirlenen sağlık şartları (MADDE 16) ve alkol ve psikoaktif madde kullanımı (MADDE 10) ile ilgili denetim süreçleri de bulunmaktadır. Kontrolörlerin sağlıkları, faaliyetlerini güvenli bir şekilde yerine getirmeleri açısından büyük önem taşımaktadır.
Hava trafik kontrolörü olabilmek için gerekli asgari şartlar ise 27 yaşından gün almamış olmak, en az dört yıllık yükseköğretim kurumlarından mezun olmak, geçerli ICAO Ek-1 Sınıf 3 sağlık raporuna sahip olmak, güvenlik sorgulaması gibi kriterleri içermektedir (MADDE 22). Hava trafik kontrolörü lisansı almak için, belirli bir seviyede İngilizce bilgisi ve lisans sınavından belirlenen başarıyı göstermeleri de gerekmektedir (MADDE 23).
Hava trafik kontrolürü derecelendirme süreci de belirli kurallar ve şartlar çerçevesinde yürütülmektedir. Her derecenin alınabilmesi için gerekli çalışma süresi (MADDE 31) ve lisansların geçerlilik süreleri (MADDE 33) bulunmaktadır. Ayrıca, geçici görevler ve hava trafik akışının yönetimi konusunda da gerek görüldüğünde belirli istisnalara yer verilmektedir.
Kazandıkları hakların korunması ve geçiş süreçlerinin düzenlenmesi için Yönetmelik, dönemsel geçerlilik ve denetimler hakkında kapsamlı bilgiler sunmaktadır. Son olarak, yeni düzenlemeler ve güncellemeler ile hava trafik kontrol hizmetlerinin kalitesi ve güvenliği artırılmaya çalışılmaktadır.
Tüm bu düzenlemeler, hava trafik kontrolörlüğü alanında hizmet verecek personelin niteliklerini ve görev anlayışını belirlemekte büyük önem taşımaktadır.
