Türkiye, dünyadaki birçok sorunla benzer şekilde karşı karşıya. Bu yıl turizm geliri olarak 34,5 milyar dolar beklenirken, bu gelir önemli ölçüde elden kaçmış durumda. İç turizm de ciddi bir darbe aldı. Otel işletmecileri için bu durum pek iç açıcı değil. Öte yandan otomotiv sektörü de büyük bir darbe aldı ve tedarik zinciri ağır hasar gördü. Hizmet ve uluslararası nakliyecilik alanları ise adeta yok olma tehlikesiyle yüz yüze. Tekstil sektörü ise şimdiden 10 milyar dolarlık ihracat gelirinin beşte birini kaybetmiş durumda. Bu sektörlerde yaşanan duraklama, 1,5 ila 2 milyon arasında yeni işsizlik sorununa yol açtı.
Aşı bulunsa dahi bazı sektörlerin toparlanması zaman alacak. Uzmanlar, bunun için en az 12 ila 18 ay beklenmesi gerektiğini belirtiyor. Eğer COVID-19 aşısı bulunursa, turizm, hizmet, ulaşım ve otomotiv gibi sektörler hızla faaliyetlerine dönebilir. Ancak tarım sektörü bu durumdan muaf. Alınacak önlemler zamanında hayata geçirilmezse, tarım sektörü kendini toparlamak için iki yıla ihtiyaç duyacaktır. Bu durumda ise kıtlık, yüksek fiyatlar ve tarım işsizliği gibi sorunlarla karşı karşıya kalacağız.
Zaman kaybetmeksizin önlem alınması gerekiyor. Çiftçilerin büyük bir sıkıntı içerisinde olduğunu göz ardı etmemek lazım. Eğer çiftçiler nisan ve mayıs aylarında topraklarına tohum atmaz, fide yetiştirmez, gübre kullanmaz ve toprağını sürmezse, tarımsal üretim düşecek. Kış aylarına girdiğimizde yiyecek ve içecek temininde ciddi bir kıtlık yaşanacağının farkına varacağız. İthalat yapmayı denesek bile, yüksek fiyatlar ve riskli ülkeler nedeniyle gerekli ürünleri bulmak oldukça zorlaşacak. Koronavirüs önlemleri kapsamındaki rutin tarımsal destekler yeterli olmayacak. Kalıcı bir tarım destek projesine ihtiyaç var. Aksi halde geçici çözümler de etkisiz kalır.
Aç kalmamak için atılacak adımlar net bir şekilde belirlenmiş durumda. Öncelikle, tarımsal üretimde çalışan kişilerin evde kalma lüksü yok. Tarımda 65 yaşın üstü olanlar bile üretime dahil. Onlara koruyucu malzeme ve sağlık desteği sağlanmalı; sokağa çıkma yasağı gibi kısıtlamalara maruz kalmamaları için gerekli tedbirler alınmalı. Türkiye’de her sezon çalışmak üzere seyahat eden yüz binlerce tarım işçisi var. Ancak seyahat yasakları nedeniyle bu işçilerle ilgili sıkıntılar baş göstermiş durumda. Tarım ve Orman Bakanı’nın, Sağlık ve İçişleri Bakanlarıyla işbirliği yaparak çözüm üretebilmesi gerekiyor.
Tarım dışı geliri olmayan üreticilere destek sağlanması da elzem. Çiftçi Kayıt Sistemi’nde (ÇKS) kayıtlı tüm üreticilere, devlet, Ziraat Bankası ve Tarım Kredi Kooperatifleri’ne borçları olup olmadığına bakılmaksızın, bürokrasiye takılmadan hızlı bir şekilde asgari 1.500 lira destek verilmeli. Özellikle raf ömrü ve stok imkanı olmayan ürün grupları ile temel ihtiyaç olan baklagil, pirinç, bulgur, patates, soğan ve sarımsak gibi gıda ürünleri üreticileri için dekar başına 400-500 lira arası bir destek açıklanabilir. Üreticilerin Ziraat Bankası ve Tarım Kredi Kooperatifine olan borçları yüzde 5 faizle bir yıl ertelenebilir. Toprak Mahsulleri Ofisi (TMO) ve Tarım Kredi Kooperatifleri, taban fiyat üzerinden alım garantisi sunmalı.
Son olarak, çiftçiler kırsalda yaşamakta ve bir evrak için uzun mesafeler kat etmek zorunda kalıyor. Süreç akışında yaşanan zorluklar, bürokratik engellerin kaldırılmasını gerektiriyor. Online işlemlerin güçlendirilmesi bu bağlamda önemli bir adım olacaktır.
