Reuters Enstitüsü, her yıl dünya genelindeki haber tüketim alışkanlıklarını ele aldığı Dijital Haber Raporu’nun 2025 yılına ait verilerini açıkladı. Rapor, Türkiye dahil 48 farklı ülkenin durumunu incelemek amacıyla hazırlanırken, her ülke için yaklaşık 2 bin kişiyle görüşüldü.
Elde edilen verilere göre, habere duyulan güven, dünya genelindeki eğilimlere paralel olarak 2015 yılından bu yana en düşük seviyeye geriledi. Raporun sıralamasında, muhalif ve eleştirel içerikleriyle dikkati çeken markaların güven oranlarının daha yüksek olduğu görüldü. Örneğin, kamu yayın kuruluşu TRT gibi hükümete yakın medya organlarına olan güvenin ise azaldığı dikkate çarpıyor.
2025 Dijital Haber Raporu’na göre
En çok güven duyulan marka, yüzde 61 ile Now TV Haber oldu. İkinci sıradaki Sözcü TV, yüzde 54 güven oranına sahipken, Halk TV ise yüzde 53 ile üçüncü sırada yer aldı. En az güven duyulan medya organı ise yüzde 37 ile hükümet yanlısı yayın yapan A Haber oldu ve TRT, yüzde 46 güven oranıyla yüzde 50’nin altında kaldı.
Raporda, sosyal medyanın İstanbul Büyükşehir Belediye (İBB) Başkanı Ekrem İmamoğlu’nun tutuklanmasının ardından gerçekleştirilen protesto gösterileri ve boykot çağrılarında önemli bir rol oynadığı tespit edildi. Yine de televizyonun haber alımında hala büyük bir kaynak olmaya devam ettiği vurgulandı. Basılı gazetelerin haftalık okunma oranının ise 2015 yılı seviyesinin neredeyse üçte birine gerilediği bilgisi verildi.
Haber kaynağı ağırlıklı olarak internet
Farklı kanaat ve platformlar dikkate alındığında, Türkiye’de haber kaynağı olarak en fazla tercih edilen mecra yüzde 72 ile internet oldu. Televizyon, haber alımında yüzde 56, sosyal medya ise yüzde 46 oranında tercih edilirken, yazılı basının payı sadece yüzde 16 olarak belirlendi. Mobil cihazlar arasında ise en çok kullanılan haber alma aracı yüzde 72 ile cep telefonları oldu.
Haberlerin sosyal medya, mesajlaşma platformları ve e-posta gibi yöntemlerle paylaşım oranı ise yüzde 36 olarak kaydedildi.
Sosyal medya platformları arasında Instagram, haber kullanımı açısından dikkat çekici bir artış gösterdi. Raporda, Instagram’ın Türkiye’de haber amaçlı kullanımının yüzde 40 seviyesine çıkarak yüzde 2’lik bir artış kaydettiği belirtiliyor. YouTube, WhatsApp, X ve Facebook gibi platformların da haber alımında kullanılan oranları sırasıyla yüzde 35, yüzde 23, yüzde 23 ve yüzde 22 olarak belirlendi.
Türkiye’de basına yönelik baskılar
Reuters’ın raporunda, 2024 yılı itibarıyla Türk medyasının ciddi yasal ve hükümet baskılarıyla karşılaştığı, en az 10 gazetecinin tutuklandığı, 57 kişinin gözaltına alındığı ve 30’dan fazla gazetecinin ‘kamu görevlilerine hakaret’, ‘kolluk kuvvetlerine karşı şiddeti teşvik etme’ gibi suçlamalarla mahkum edildiği ifade edildi.
Temmuz 2024 tarihinde, 19 uluslararası insan hakları ve basın özgürlüğü örgütü, Avrupa Birliği’ni Türkiye’de ifade özgürlüğünü ve gazetecilerin haklarını koruma adına daha etkili adımlar atmaya davet etti. Türkiye, Özgürlük Evi verilerine göre son on yıl içinde özgürlüklerdeki en keskin düşüşü yaşayan ülkeler arasında yer alıyor. Sınır Tanımayan Gazeteciler Örgütü’nün Dünya Basın Özgürlüğü Endeksi’nde Türkiye, 180 ülke arasında 159. sırada bulunuyor.
Dünyadaki durum nasıl?
Raporun küresel bulguları, geleneksel medya kaynaklarına olan ilginin azaldığını, bunun yanında sosyal medya, video platformları ve çevrimiçi haber toplayıcılarına olan bağımlılığın arttığını gösteriyor. Rapora katılan ülkelerde, Facebook’un haber amaçlı kullanım oranı yüzde 36, YouTube’un yüzde 30, Instagram’ın yüzde 19, WhatsApp’ın yüzde 19, TikTok’un yüzde 16 ve X’in yüzde 12 seviyesinde olduğuna dikkat çekiliyor.
Elon Musk’ın 2023’te Twitter’ı satın alarak platformu X olarak yeniden markalamasıyla birlikte, özellikle sağ eğilimli kullanıcıların bu sosyal ağda artış gösterdiği gözlemleniyor. İlerici kesimlerinin ise bu platformdan büyük oranda ayrıldığı ifade ediliyor. Bununla birlikte Threads, Bluesky ve Mastodon gibi yeni platformların haberler için global ölçüde sınırlı bir etki yarattığı kaydediliyor.
Değişen medya stratejileri, videonun haber kaynağı olarak öneminin arttığını ortaya koyuyor. Rapora göre, dünya genelinde sosyal video içerik tüketenlerin oranı 2020 yılında yüzde 52 iken, 2025 yılında bu oran yüzde 65’e yükselmiştir. Filipinler, Tayland, Kenya ve Hindistan gibi ülkelerde daha fazla insan, haberleri okumak yerine izlemeyi tercih ettiğini belirtiyor.
Arama motorları ve diğer platformlar, gerçek zamanlı haberleri entegre ettikçe yapay zeka tabanlı sohbet robotları ve arayüzleri de bir haber kaynağı olarak belirmeye başladı. Ancak, bu kullanım oranları genel olarak hâlâ görece düşükken (yüzde 7 her hafta haber için kullanıyor), 25 yaş altı kullanıcılar arasında bu oranın oldukça yüksek olduğu (yüzde 15) görülüyor.
Yine de, çoğu ülkede okuyucuların ve kullanıcıların haberlerde yapay zeka kullanımına temkinli yaklaştığı dikkat çekmektedir.
DW Türkçe
