657 sayılı Kanunun “mal bildirimi” başlıklı 14’üncü maddesi, Devlet memurlarının kendilerine, eşlerine ve velayetleri altındaki çocuklarına ait taşınır ve taşınmaz malları, alacakları ve borçları hakkında mal bildirimi vermelerini zorunlu kılmaktadır. Bu gereklilik, özel kanunlarda belirlenen yöntemler uyarınca yerine getirilmektedir. Bahse konu mal bildirimi, 3628 sayılı “Mal Bildiriminde Bulunulması, Rüşvet ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanunu” hükümleri çerçevesinde yürütülmektedir. Dolayısıyla, mal bildirimi bu çerçevenin bir parçası olarak ele alınmalıdır.
Mal bildiriminin zamanı, 3628 sayılı Kanunun 6’ncı maddesinde, bildirimin yenilenmesi ise 7’nci maddesinde düzenlenmiştir. Mal bildirimleri, çeşitli durumlarda verilmek zorundadır. Örneğin, Cumhurbaşkanı yardımcısı veya bakan olarak atanan kişiler, atanma tarihlerinden itibaren bir ay içerisinde mal bildiriminde bulunmakla yükümlüdür. Seçimle gelinen görevlerde, seçimin kesinleşme tarihini izleyen iki ay içinde bildirim yapılması gerekmektedir. Ayrıca, mal varlığında önemli bir değişiklik olduğunda bir ay içerisinde bildirim yapılmalıdır. Yönetim ve denetim kurulu üyelikleri ile komisyon üyeliklerine yapılan atamalarda da, göreve başlama tarihinden itibaren bir ay içinde mal bildirimi verilmesi gereklidir.
Yönetmeliğin “ek mal bildirimi” başlıklı 10’uncu maddesi uyarınca, kendilerine aylık ödenenler, net aylık tutarının 5 katından; aylık ödenmeyenler ise net aylık tutarının belirli bir kısmından fazla değerlerdeki mal ve varlıkları, mal varlığında önemli bir değişiklik sayarak yeni ek bildirimde bulunmak zorundadır. Bu uygulama, Devlet memurlarının mal varlıklarını düzenli bir şekilde beyan etmeleri açısından büyük önem taşımaktadır.
3628 sayılı Kanunun 10’uncu maddesi çerçevesinde, bildirimde bulunmayanlar için de yaptırımlar belirlenmiştir. Süreler içinde mal bildiriminde bulunmayanlar, ihbarda bulunulmasının ardından 30 gün içinde mazeretsiz olarak bildirimde bulunmadıkları takdirde 3 aya kadar hapis cezası ile karşılaşabilirler. Ayrıca, soruşturma süreci içinde mal bildiriminde bulunmayanlar bu cezalarla karşılaşabilecekleri gibi, ilgili merciler suç duyurusunda da bulunma yetkisine sahiptirler.
Disiplin cezalarının düzenlenmesine dair 657 sayılı Kanunun 125’inci maddesi, mal bildiriminde bulunmamanın ceza gerektiren bir eylem olduğunu belirtmektedir. Belirlenen durumlar ve sürelerde mal bildirimi yapmamak, memurun kademe ilerlemesinin 1-3 yıl süreyle durdurulması cezasını gerektirmekte olup, Anayasa Mahkemesi de bu durumu Anayasa’ya aykırı görmemiştir (Anayasa Mahkemesi Kararı, T: 20.10.2011, E: 2010/28, K: 2011/139).
Danıştay, mal bildiriminde bulunmama durumları üzerine çeşitli kararlar vermiştir. Örneğin, 28.04.2003 tarihinde alınan bir Danıştay kararı, belirli bir süre içinde ek mal bildiriminde bulunmamış bir memura ceza verilmesini hukuka uygun bulmuştur. Danıştay’ın başka kararlarına göre de, mal beyannamesini doğru bir şekilde vermeyen memurların disiplin cezası ile cezalandırılmasına dair süreçlerin mevzuata uygun olduğu sonucuna ulaşılmıştır.
Sonuç olarak, 657 sayılı Kanun’a göre belirlenen durum ve sürelerde mal bildirimi yapmamak, kademe ilerlemesinin durdurulması cezasını gerektirdiği gibi; 3628 sayılı Kanun’a göre geç bildirmeler ise sadece ihtara bağlıdır. Bu bağlamda, 3628 sayılı Kanun’da doğrudan cezalandırılmayan bir durumdan dolayı 657 sayılı Kanun’da ceza
