Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından düzenlenen Kamu Ön Malî Kontrol Yönetmeliği, kamu idarelerinin mali yönetimi ve kontrol süreçlerini düzenlemeyi amaçlamaktadır. Yönetmelik, özellikle daha önce belirli düzenleyici ve denetleyici kurumlardan bağımsız olarak, genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerinde ön mali kontrol faaliyetlerine ilişkin ilke, yöntem, işlem ve süreçleri belirlemektedir. Burada en temel hedef, kamu kaynaklarının etkili, ekonomik ve verimli şekilde kullanılmasıdır.
Yönetmeliğin dayanağı, 10/12/2003 tarihli ve 5018 sayılı Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanunu ile birlikte Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Kararnamedir. Yönetmelikteki tanımlar ise uygulamada belirli birey ve birimlerin rollerinin net bir şekilde tanımlanmasına olanak tanımaktadır. Örneğin, Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın yanı sıra harcama birimleri, harcama yetkilileri ve mali hizmetler birimlerinin görev tanımları açık bir şekilde ifade edilmiştir.
Ön mali kontrol, kamu idaresinin gelir, gider, varlık ve yükümlülüklerine ilişkin mali kararların ve işlemlerin kanunlara ve mevzuata uygunluğunun kontrol edilmesi amacı ile yürütülmektedir. Kontrol işlemleri, harcama birimlerinde gerçekleştiği gibi, mali hizmetler birimi tarafından da yapılmaktadır. Ön mali kontrol süreci ise, her işlemin önceki işlemlerle etkileşimi göz önünde bulundurularak yürütülmektedir.
Ön mali kontrolün niteliği, yapılan kontrollerin harcama yetkilileri ve gerçekleştirme görevlileri üzerinde bağlayıcılığı olmamasıdır. Ön mali kontrol sonucunda uygun görüş verilmediği takdirde, harcama yetkilisi, gerekçeleriyle birlikte mali hizmetler birimine bir bildirim yapmakla yükümlüdür. Bu işlem, malî kararların uygulanmasını sağlayan bir temel teşkil ederken, harcama yetkililerinin sorumluluklarını ortadan kaldırmaz.
Harcama birimlerinde, süreç kontrolü sistemi uygulanmakta olup, her işlem için işlem yönergeleri ve süreç akış şemaları hazırlanır. Bu belgeler, harcama yetkilileri tarafından yürürlüğe konulmaktadır. Mali kararlar ile işlemlerin uygunluğu, mali hizmetler birimi tarafından kontrol edilerek ilgili birimine raporlanır. Ön mali kontrol görevini yürütenler, mevcut mevzuat ile kamu iç kontrol standartlarına uyum sağlamakla yükümlüdür.
Ön mali kontrol süreci, akabinde yapılan işlerin ve işlemlerin tutarlılığı açısından önemlidir. Mali hizmetler biriminin ön mali kontrol yetkisi, yöneticisi tarafından devredilebilir, ancak bazı hallerde bu yetki devredilemez. Görevlerin ayrılığı ilkesine bağlı kalarak, harcama yetkilileri ile muhasebe yetkilileri aynı kişi olamaz.
Yönetmelik ayrıca, idarelerin inşa edilen taahhüt evrakı ve sözleşme tasarısı gibi mali karar ve işlemleriyle ilgili olarak belirli limitler getirmiştir. Örneğin, mali hizmetler birimi tarafından ön mali kontrole tabi olan işlemler, belirli mali limitleri aşan evraklar için geçerlidir. Bu tutarlar, ilgili mevzuat çerçevesinde incelenerek kontrol edilir. Mevzuatın gereksinimlerine uygun şekilde yürütülen her işlem, mali hizmetler biriminin izni ve onayı ile geçerli kabul edilmektedir.
Sonuç olarak, Kamu Ön Malî Kontrol Yönetmeliği, kamu idarelerinde mali yönetim süreçlerini düzelterek, şeffaf, hesap verebilir ve etkili bir mali kontrol ortamının oluşturulmasına katkı sunmayı amaçlamaktadır. Yönetmelik, mali kaynakların yerinde kullanılmasını sağlayarak kamu hizmetlerinin daha etkin bir biçimde yürütülmesine olanak tanımaktadır.
