Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı Yapı İşleri Genel Müdürlüğü tarafından hazırlanmış olan “Yapı Denetimi Uygulama Yönetmeliği” ve buna bağlı olarak “Dağıtım Tebliği” ile “Ceza Tebliğinde” önemli değişiklikler Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi.
Bu yeni düzenlemeler çerçevesinde, yapı denetim kuruluşlarından alınan teminatlarla ilgili yenilikler getirildi. Artık, her yıl Üretici Fiyat Endeksi (ÜFE) kullanılarak güncellenen teminat tutarları, 2026 yılından itibaren Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) ve ÜFE ortalaması esas alınarak belirlenecek.
500 Metrekare Altındaki Binalara Denetim Kolaylığı
Yapı denetim hizmetine erişimi kolaylaştırmak amacıyla, inşaat alanı 500 metrekareye kadar olan yapılar ve aynı alana ilişkin inşaat sözleşme bedeli olan yapılar, Elektronik Dağıtım Sistemi kapsamı dışına alındı. Bu düzenleme ile, vatandaşlar kendi tercih ettikleri yapı denetim kuruluşlarıyla sözleşme imzalayabilecekler.
Ayrıca, inşaatı tamamlanmış olan ve yapı kullanım belgesi almakta zorluk yaşayan bina sahipleri, bu değişiklik sayesinde daha kolay şekilde yapı denetim firmalarına ulaşabilecek. Bu binalar için, vatandaşlar tarafından seçilecek yapı denetim kuruluşlarıyla yüzde 1,75 ile yüzde 3,50 arasında bir hizmet bedeli oranıyla sözleşme yapılabilecek.
Güçlendirme işlerinde, denetim hizmet bedeli, binanın tamamı için belirlenen bedelin en az yüzde 25’i kadar olacak şekilde hesaplanacak.
İnşaatın Başlamaması Durumunda Sözleşme Feshi
Yönetmelikte sözleşme fesih nedenleri de değiştirildi. Artık, 6 ay boyunca hiç iş yapılmaması süresi 3 aya indirildi. Böylelikle, yapı denetim kuruluşları, inşaatın 3 ay içinde başlatılmaması halinde sözleşmeyi feshedebilecek.
Aynı zamanda, kalıp ve donatı imalatının teslim alınması gibi denetim görevlerini yerine getirmeyen yapı denetim kuruluşlarının sözleşmelerinin feshedilebilmesi için de düzenlemeler yapıldı.
Elektronik Dağıtım’a ilişkin değişiklikle, 45 ve üzeri yapı denetim kuruluşuna sahip illerde, iki alternatifli denetim kuruluşu ataması yapılabilecek. Vatandaşlara önce bir yapı denetim firması önerilecek; eğer üç iş günü içinde bu firma ile sözleşme yapılmazsa, sistem otomatik olarak ikinci bir firmayı atayacak ve bu firma ile süreç başlatılacak.
Yeni düzenleme, 1 Şubat 2026’ya kadar illerdeki faal yapı denetim kuruluşlarının sayısının güncellenmesini öngörüyor. Bu tarihe kadar İstanbul, Ankara, Bursa, Konya, İzmir, Kocaeli, Antalya, Gaziantep, Mersin, Kayseri, Şanlıurfa, Diyarbakır, Tekirdağ, Adana, Samsun ve Muğla’da uygulama hayata geçirilecek.
Komşu Binalara Zarar Durumunda İzin İptali
Diğer yandan, Ceza Tebliğ Değişikliği ile “taşıyıcı sisteminde onarılamaz düzeyde yapısal hasar” ifadesi, “bu hasar nedeniyle yapının veya binanın yıkıldığının veya yıkılmasını gerektiren durumların anlaşılması gerektiği” biçiminde güncelleştirildi. Bu değişiklikle, yapı denetim kuruluşlarınca denetlenen bir yapının, yapı kullanım izin belgesi aldıktan sonraki 15 yıl içinde yıkılması halinde, yapı denetim firmasının faaliyeti sonlandırılacak ve teminatına el konulacak.
Ayrıca, inşaat aşamasında çevre yapıların zarar görmesi halinde, yapı denetim kuruluşunun izin belgesi iptal edilerek teminatı alınacak.
*************
TEBLİĞ
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığından:
YAPI DENETİM KURULUŞLARININ FAALİYETLERİNİN DENETLENMESİ, İDARİ MÜEYYİDE UYGULANMASI VE İDARİ PARA CEZALARININ TAHSİL EDİLMESİNİN USÛL VE ESASLARINA DAİR TEBLİĞDE DEĞİŞİKLİK YAPILMASI HAKKINDA TEBLİĞ
MADDE 1- 14/3/2023 tarihli ve 32132 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Yapı Denetim Kuruluşlarının Faaliyetlerinin Denetlenmesi, İdari Müeyyide Uygulanması ve İdari Para Cezalarının Tahsil Edilmesinin Usûl ve Esaslarına Dair Tebliğin 2 nci maddesinde yer alan “yirmi ikinci fıkraları” ibaresinden sonra gelmek üzere “ile yirmi altı ila yirmi sekizinci fıkraları” ibaresi eklenmiştir.
MADDE 2- Aynı Tebliğin 4 üncü maddesinin üçüncü fıkrasında yer alan “alâkalı olarak,” ibaresinden sonra gelmek üzere “4708 sayılı Kanunun 8 inci maddesinin yirmi yedinci fıkrası kapsamında yürütülen idari müeyyideler hariç olmak üzere,” ibaresi eklenmiş ve aynı fıkranın son cümlesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
“İnceleme raporlarının; 4708 sayılı Kanunun 8 inci maddesinin birinci fıkrasının (h) bendinin (2) numaralı alt bendine ilişkin kısımları Merkez Yapı Denetim Komisyonunca diğer kısımları İl Yapı Denetim Komisyonunca değerlendirilir.”
MADDE 3- Aynı Tebliğin 5 inci maddesine aşağıdaki fıkra eklenmiştir.
“(3) Yapı denetim kuruluşları hakkında 4708 sayılı Kanunun 8 inci maddesinin yirmi yedinci fıkrası kapsamında yeni iş almaktan men cezası ve idari para cezası uygulanmasının gerekmesi halinde il yapı denetim komisyon kararının idari para cezasına ilişkin kısımları da yeni iş almaktan men cezasına ilişkin kısımları da Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğünce değerlendirilir.”
MADDE 4- Aynı Tebliğin 6 ncı maddesinin dördüncü fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiş ve aynı maddeye aşağıdaki fıkra eklenmiştir.
“(4) Yapı denetim kuruluşuna, denetimini üstlendiği bir yapı için 4708 sayılı Kanunun 2 nci maddesindeki görev ve sorumluluklarını yerine getirmemesi nedeniyle hakkında yürütülen inceleme kapsamında, YİBF bazında hazırlanacak teknik rapora istinaden bir veya birden fazla idari müeyyide verilmesinin gerekmesi hâlinde uygulanacak idari para cezasının belirlenmesinde 4708 sayılı Kanunun 8 inci maddesinin birinci fıkrasında belirlenen sınırlamalara dikkat edilir. Bu durum, aynı iş için ileride yapılacak bir inceleme kapsamında hazırlanacak yeni bir teknik inceleme raporu doğrultusunda kuruluşa başka bir idari para cezası uygulanmasına engel değildir.”
“(5) 4708 sayılı Kanunun 8 inci maddesinin yirmi altıncı fıkrası kapsamında uygulanacak idari para cezalarında;
a) Takvim yılı içerisindeki verilen bir yıl yeni iş almaktan men cezası sayısının belirlenmesinde Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığının ilgili Genel Müdürünün verdiği idari müeyyide kararının tarihi,
b) İdari para cezasına esas teminat bedelinin belirlenmesinde cezayı gerektiren bir yıl yeni iş almaktan men cezasının Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe konulduğu tarih için Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığınca belirlenen teminat bedeli,
c) Aynı takvim yılı için uygulanacak idari para cezalarında birden fazla teminat bedeline göre işlem yürütülmesi halinde teminat bedelinin %50’sinin belirlenmesinde yüksek teminat bedeli,
dikkate alınır.”
MADDE 5- Aynı Tebliğin 7 nci maddesinin başlığı “Yeni iş almaktan men cezası” şeklinde ve üçüncü fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
“(3) 4708 sayılı Kanunun 8 inci maddesinin yirmi yedinci fıkrası kapsamında uygulanacak yeni iş almaktan men cezaları;
a) Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürünün onayıyla uygulamaya konur.
b) Elektronik dağıtıma konu olmayan yapılardaki tadilata bağlı yapı inşaat alanı değişikliklerinde yeni iş almaktan men cezası ve idari para cezası uygulamasının gerekip gerekmediği, yapının alan değişikliğine kadar gerçekleşen kısmının alanının yapının yapı denetim hizmet sözleşmesi bedeline esas yeni alanından minha edilmesi yoluyla bulunan alanın 500 metrekareyi geçip geçmediğine göre değerlendirilir.”
MADDE 6- Aynı Tebliğin 8 inci maddesinin birinci fıkrasında yer alan “verilen” ibaresinden önce gelmek üzere “son on takvim yılı içerisinde” ibaresi eklenmiş ve aynı maddeye aşağıdaki fıkralar eklenmiştir.
“(3) 4708 sayılı Kanunun 8 inci maddesinin birinci fıkrasının (h) bendinin (1) numaralı alt bendi kapsamında verilen bir yıl yeni iş almaktan men cezasının son on takvim yılı içerisinde kalıp kalmadığının tespitinde Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığının ilgili Genel Müdürünün cezayı verdiği tarih dikkate alınır.
(4) 4708 sayılı Kanunun 8 inci maddesinin birinci fıkrasının (h) bendinin (2) numaralı alt bendinde yer alan taşıyıcı sisteminde onarılamaz düzeyde yapısal bir hasar ibaresinden bu hasar nedeniyle yapının veya binanın, yıkıldığının veya yıkılmasını gerektiren durumların anlaşılması gerekmektedir.”
MADDE 7- Aynı Tebliğin 9 uncu maddesinin ikinci fıkrasında yer alan “bir yıl yeni iş almaktan men cezası” ibaresi “yeni iş almaktan men ve/veya 4708 sayılı Kanunun 8 inci maddesinin birinci fıkrasının (h) bendinin (2) numaralı alt bendi uyarınca belge iptali cezası” şeklinde değiştirilmiş ve aynı maddeye aşağıdaki fıkra eklenmiştir.
“(3) 4708 sayılı Kanunun 8 inci maddesinin sekizinci fıkrası kapsamında denetim elemanları hakkında tesis edilecek idari müeyyideye ilişkin olarak, yapı denetim kuruluşuna verilmesine sebep olduğu 4708 sayılı Kanunun 8 inci maddesinin birinci fıkrasının (h) bendinin (2) numaralı alt bendi uyarınca belge iptali cezaları, yeni iş almaktan men cezaları ve idari para cezalarının son beş takvim yılı içinde kalıp kalmadığının tespitinde, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığının ilgili Genel Müdürünün veya Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürünün o cezayı verdiği tarih dikkate alınır.”
MADDE 8- Bu Tebliğ yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
MADDE 9- Bu Tebliğ hükümlerini Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı yürütür.
